Από τη μία πλευρά, η οδική ασφάλεια εξασφαλίζει αίσθηση άνεσης για τους ευάλωτους χρήστες του δρόμου όπως οι πεζοί, οι ποδηλάτες και οι χρήστες ηλεκτρονικών σκούτερ. Από την άλλη πλευρά , υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ του χώρου που είναι αφιερωμένος στην ενεργό κινητικότητα στους δρόμους και της μείωσης των ατυχημάτων σε αστικό επίπεδο. Η οδική ασφάλεια αναφέρεται σε μέτρα και προφυλάξεις που λαμβάνονται για την πρόληψη ατυχημάτων, τραυματισμών και θανάτων στους δρόμους. Περιλαμβάνει διάφορες στρατηγικές, πολιτικές και πρακτικές που έχουν σχεδιαστεί για τη μείωση του κινδύνου ατυχημάτων και την προώθηση της ασφαλούς συμπεριφοράς μεταξύ των χρηστών του δρόμου.
Ενεργή Κινητικότητα
Η ενεργή κινητικότητα αναφέρεται σε τρόπους μεταφοράς που περιλαμβάνουν σωματική δραστηριότητα, συνήθως με περπάτημα, ποδήλατο ή άλλα μέσα που τροφοδοτούνται από τον άνθρωπο. Προωθεί τη χρήση της ενέργειας κάποιου για τη μετακίνηση από το ένα μέρος στο άλλο, σε αντίθεση με τα παθητικά μέσα μεταφοράς, όπως π.χ τα μηχανοκίνητα οχήματα. Η κινητικότητα συμβάλλει στη φυσική ευεξία και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, συχνά δε υποστηρίζει μια πιο βιώσιμη, ‘’ζωντανή’’ κοινότητα.
Οδική ασφάλεια: Πάντα ένα λυπηρό θέμα
Γνωρίζετε ότι καθώς διαβάζετε την πρώτη παράγραφο αυτού του άρθρου, τουλάχιστον δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε τροχαίο δυστύχημα; Κάθε 24 δευτερόλεπτα, ένας τροχαίος θάνατος συμβαίνει στον κόσμο μας, με το 4% από αυτά να αφορούν ποδηλάτες. Είναι επίσης σημαντικό να επισημανθούν οι καταστροφικοί αριθμοί σοβαρών τραυματισμών (περίπου 20 εκατ. άνθρωποι ετησίως από διάφορους τρόπους μεταφοράς), οι οποίοι είναι εξίσου σημαντικοί για την επίτευξη του στόχου Vision Zero – μηδέν θάνατοι και μηδενικοί τραυματισμοί στους δρόμους.
Είναι το Vision Zero εφικτό ορόσημο; Μπορεί να φαίνεται περίπλοκο λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που αναφέρονται παραπάνω. Ωστόσο, η μετακίνηση «όσο το δυνατόν για μηδενικές ανθρώπινες απώλειες στις οδικές μετακινήσεις» είναι ένας από τους μακροπρόθεσμους στόχους που έχει εγκρίνει η Ε.Ε έως το 2050.
Επιπλέον, το Vision Zero έχει ήδη εφαρμοστεί σε αστικό επίπεδο, με αρκετές σημαντικές πόλεις να εξαλείφουν με επιτυχία τα θανατηφόρα τροχαία από τους δρόμους τους.
Αστική ασφάλεια, το παράδειγμα του Όσλο
Το Όσλο, μια πόλη 635.000 κατοίκων ξεχωρίζει, έχοντας επιτύχει αρνητική πρωτιά τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τις απώλειες πεζών, ποδηλατών και παιδιών. Ηταν το 1975, όταν η νορβηγική πρωτεύουσα σημείωσε 41 απώλειες από τροχαία…. Η καινοτόμος ιδέα των «ζωνών καρδιάς» κοντά σε σχολεία, που επιτρέπουν στους γονείς να αφήνουν και να παραλαμβάνουν τα παιδιά τους με πιο ασφαλή τρόπο. Γενικά, το Όσλο έχει αντικαταστήσει τις θέσεις στάθμευσης στους δρόμους με επιμήκεις ποδηλατόδρομους, που αντιπροσωπεύουν μια διαφοροποίηση από αυτοκίνητα σε ποδήλατα.
Επέκταση του Δικτύου Ποδηλασίας για την Προώθηση της Ενεργής Κινητικότητας
Η ανακατανομή του αστικού χώρου για την προώθηση της ενεργού κινητικότητας και η επέκταση του δικτύου ποδηλασίας δεν είναι μοναδική στη Σκανδιναβία. Πολλές πόλεις έχουν αγκαλιάσει αυτήν την ανακατανομή των αστικών περιοχών. Για παράδειγμα, το Παρίσι θα έπαιζε ένα υποθετικό ‘’Champions League’’ βέλτιστων πρακτικών στην αστική οδική ασφάλεια. Η γαλλική πρωτεύουσα μετακινείται σε έναν παράδεισο με επίκεντρο το αυτοκίνητο σε μια ιδέα 100% ποδηλάσιμης πόλης, σύμφωνα με το Plan Vélo 2021-2026. Η ποδηλατική υποδομή εκτείνεται πλέον σε πάνω από 1.120 km (το 2001 λιγότερα από 200 km).
Η πόλη έχει επίσης εφαρμόσει ένα σχέδιο για το φύλο και τον δημόσιο χώρο για τη δημιουργία ασφαλέστερων και πιο προσβάσιμων αστικών περιοχών. Ταυτόχρονα, τα αυτοκίνητα έχουν απαγορευτεί σε ορισμένους δρόμους κατά μήκος του ποταμού Σηκουάνα μέσω του κέντρου της πόλης και τα γαλλικά προγράμματα ενεργειακής απόδοσης παρέχουν ένας επιπλέον προϋπολογισμός για την ανάπτυξη της ποδηλατικής υποδομής, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ποδηλατών. Είναι μια στρατηγική κίνηση και μια ωραία συνοδευτική επιστολή για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 2024.
Η Σημασία της Ασφαλούς Ποδηλατικής Υποδομής
Η επέκταση των δικτύων ποδηλασίας και η ποιότητα των υποδομών αποτελούν δημοφιλείς ανησυχίες στον τομέα της κινητικότητας, που επιβεβαιώθηκε από την Ευρωπαϊκή Διακήρυξη για την Ποδηλασία που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2023. Οι ευάλωτοι χρήστες του δρόμου, όπως πεζοί, ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές παραμένουν επικίνδυνα εκτεθειμένοι. Σύμφωνα με την Έκθεση Παγκόσμιας Κατάστασης του 2023 για την Οδική Ασφάλεια που αναπτύχθηκε από τον ΠΟΥ, μόνο το 0,2% όλων των υποδομών που αξιολογήθηκαν έχουν αποκλειστικές λωρίδες ποδηλασίας.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, νέα εργαλεία όπως το Lane Patrol κερδίζουν δυναμική. Το Lane Patrol παρέχει πληροφορίες για ασφαλέστερη και πιο άνετη υποδομή ποδηλασίας, καθώς αυτό το σύστημα εφαρμόζει τη βασισμένη σε στοιχεία και προληπτική μεθοδολογία CycleRAP για την αξιολόγηση και τη βελτίωση των ποδηλατοδρόμων στις πόλεις μας.
Η έννοια του Vision Zero και η προοπτική του φύλου
Όπως τονίστηκε, η οδική ασφάλεια είναι ένα πρωταρχικό μέλημα που θα κατέχει πάντα εξέχουσα θέση στο θέμα της κινητικότητας. Η διάσωση ζωών είναι αναμφισβήτητα υψίστης σημασίας. Ωστόσο, είναι εξίσου επιτακτική ανάγκη να αναγνωρίσουμε την άμεση σχέση μεταξύ της παροχής ασφαλέστερων ποδηλατοδρόμων και της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς κινητικότητας.
Η ενσωμάτωση της έννοιας Zero Vision στις πρωτοβουλίες οδικής ασφάλειας εκτείνεται πέρα από την επιδίωξη μηδενικών ατυχημάτων για να συμπεριλάβει μηδενικές εκπομπές ρύπων. Ενώ η κύρια εστίαση επικεντρώνεται στη διάσωση ζωών, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η ιδέα ξεπερνά την απλή πρόληψη ατυχημάτων. Επιπλέον, η βιώσιμη κινητικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μιας στροφής προς την ενεργό κινητικότητα.
Η άνεση και η ασφάλεια των πολιτών που περπατούν ή κάνουν ποδήλατο διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μετατόπιση. Ένα ασφαλές δίκτυο ποδηλασίας ενισχύει την οδική ασφάλεια και αποφέρει πολλά οφέλη. Αυτά τα πλεονεκτήματα προέρχονται από την απαλλαγή από τον άνθρακα της αστικής κυκλοφορίας, τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου και την προώθηση των πλεονεκτημάτων για την υγεία λογω ενεργού τρόπου ζωής. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να σώσει σημαντικό αριθμό ζωών. Η συσχέτιση μεταξύ της οδικής ασφάλειας, της άνεσης και της αύξησης της ενεργού κινητικότητας αποτελεί την καλύτερη συνταγή για τις πόλεις για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής ουδετερότητας. Ως εκ τούτου, υποστηρίζουμε σθεναρά την έννοια του Zero Vision—μηδενικές συγκρούσεις και μηδενικές εκπομπές—στο τοπίο της κινητικότητάς μας.
Κινητικότητα χωρίς αποκλεισμούς: Τι συνεπάγεται;
Μια ασφαλέστερη ποδηλατική υποδομή είναι εγγενώς περιεκτική επειδή παρέχει σε όλους πρόσβαση σε αυτόν τον ενεργό τρόπο μεταφοράς. Ποιοι είναι οι πρώτοι που αφήνουν το ποδήλατο στο σπίτι; Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι γυναίκες μπορεί να αποφεύγουν την οδήγηση ποδηλάτων ή ηλεκτρονικών σκούτερ λόγω δυσφορίας . Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν βιώσιμα μέσα, όπως το περπάτημα και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά τι γίνεται με το ποδήλατο; Το χάσμα μεταξύ των φύλων είναι σημαντικό σε πόλεις με χαμηλά ποσοστά ποδηλασίας και λιγότερο ανεπτυγμένα ποδηλατικά δίκτυα. Ωστόσο, η διαφορά εξαφανίζεται στις φιλικές προς το ποδήλατο πόλεις από την Ολλανδία, τη Δανία και τη Γερμανία, ιδιαίτερα στις πόλεις με αποκλειστική ποδηλατική υποδομή.
Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να κάνουν ποδήλατο από τους άνδρες όταν οι ποδηλατόδρομοι είναι καλά φωτισμένοι και πλήρως διαχωρισμένοι από την κυκλοφορία. Αυτή είναι στην πραγματικότητα μια από τις πιο σημαντικές παραμέτρους της μεθοδολογίας CycleRAP. Στην Κοπεγχάγη, το 55% των διαδρομών με ποδήλατο γίνονται από γυναίκες και στο Παρίσι και τη Λισαβόνα, το χάσμα μεταξύ των φύλων είναι μικρότερο λόγω των πρόσφατων επενδύσεων σε προστατευμένους ποδηλατόδρομους.
Η εξέλιξη της Μαδρίτης σε μια πόλη φιλική προς το ποδήλατο
Μία από τις πόλεις που έχουν αναπτύξει την αξιολόγηση Lane Patrol είναι η Μαδρίτη. Αν και δεν αναγνωρίζεται παραδοσιακά ως φιλική προς το ποδήλατο, η Μαδρίτη αναρριχείται γρήγορα στις τάξεις των πόλεων που είναι φιλικές προς τους ποδηλάτες, όπου κυριαρχούν συνήθως το Άμστερνταμ και η Κοπεγχάγη.
Γιατί; Το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας Madrid 360» στοχεύει στη δημιουργία βασικού δικτύου ποδηλασίας 570 χιλιομέτρων έως το 2025. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης συμπληρωματικά μέτρα, όπως η μετατροπή δρόμων με περισσότερες από μία λωρίδες ανά κατεύθυνση σε λωρίδες πολλαπλών μεταφορών. Ως μέρος του σχεδίου δράσης, αναπτύχθηκε ένας χάρτης κινδύνου και το δημοτικό συμβούλιο εφάρμοσε τη μεθοδολογία CycleRAP για να αξιολογήσει 98 χιλιόμετρα της ποδηλατικής υποδομής του, καλύπτοντας διάφορους τύπους τμημάτων: διαχωρισμένους ποδηλατόδρομους, κοινόχρηστους «κυκλοφορίας» κ.λπ.
Πληροφορίες από την αξιολόγηση του Δικτύου Ποδηλασίας της Μαδρίτης από το Lane Patrol
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αλληλεπίδραση με την κυκλοφορία είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος με διαφορά (50%), ακολουθούμενη από συγκρούσεις με πεζούς (26%) και ατυχήματα με άλλα ποδήλατα (24%). Το ‘’εργαλείο’’ Lane Patrol απαρίθμησε πολλά αντίμετρα για την ανακούφιση των προκλήσεων του τρέχοντος δικτύου ποδηλασίας στη Μαδρίτη. Μεταξύ των προτάσεων, μπορούμε να επισημάνουμε την προσθήκη ελαφρού διαχωρισμού σε συγκεκριμένα τμήματα, την αναβάθμιση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων σε ποδηλατόδρομο δρόμου, τη βελτίωση του σχεδιασμού των διασταυρώσεων ή την παροχή ενός δρόμου με προτεραιότητα ποδηλασίας.
Τέλος, το εργαλείο αξιολόγησης οδικής ασφάλειας πρότεινε επίσης ορισμένες «γρήγορες νίκες» και οικονομικές λύσεις. Για παράδειγμα, βελτίωση της οριοθέτησης, εγκατάσταση ηρεμίας της κυκλοφορίας και κατάργηση θέσεων στάθμευσης. Η πρόταση θεραπείας για την οδική ασφάλεια προσφέρει ποιοτικές γνώσεις στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και παρέχει ποσοτικές πληροφορίες σχετικά με τον μετριασμό του κινδύνου για κάθε μέτρο.
REALLOCATE Project: Πρωτοποριακή καινοτομία για ασφαλή και βιώσιμη αστική κινητικότητα
Το REALLOCATE διευθύνεται από το Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Δουβλίνου με βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς όπως οι Eurocities, ERTICO και ICLEI. Η Factual συντονίζει 15 πιλότους σε 10 πόλεις αποστολής, όπου η ασφάλεια των ευάλωτων χρηστών του δρόμου είναι ένα από τα κύρια μελήματα. Αυτοί οι πιλότοι έχουν σχεδιαστεί περίπλοκα για να ενσωματώνουν ένα μείγμα νέων τεχνολογιών,
Ελαφρύς διαχωρισμός μεταξύ ποδηλατών και κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης της Βαρκελώνης (Πηγή: Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης) προωθώντας αλλαγές στους τρόπους μεταφοράς που καλύπτουν τις ανάγκες διαφορετικών ομάδων. Ταυτόχρονα, στοχεύουν στην εξισορρόπηση της κατανομής του δημόσιου χώρου, διασφαλίζοντας ένα πιο περιεκτικό και αποτελεσματικό αστικό περιβάλλον. Αυτό το εμβληματικό έργο δίνει τη δυνατότητα σε ερευνητές, εμπειρογνώμονες κινητικότητας, πολεοδόμους και ντόπιους πολίτες να ξανασκεφτούν συλλογικά τις πόλεις μας και να επανασχεδιάσουν τον τρόπο με τον οποίο μετακινούμαστε από το ένα μέρος στο άλλο. Αν αυτό δεν είναι αληθινή ιστορία αγάπης…
Οδική Ασφάλεια -Ενεργή Κινητικότητα χέρι-χέρι
Η συνύπαρξη της οδικής ασφάλειας και της ενεργούς κινητικότητας παρουσιάζει μια συναρπαστική αφήγηση κοινών συμφερόντων και αμοιβαίων οφελών. Καθώς πλοηγούμαστε στις προκλήσεις που τίθενται από τα παγκόσμια ατυχήματα από τροχαία ατυχήματα, οι ιστορίες επιτυχίας πόλεων όπως το Όσλο υπογραμμίζουν τη δυνατότητα αστικού σχεδιασμού βασισμένου σε στοιχεία για τη διάσωση ζωών.
Η ασφαλέστερη ποδηλατική υποδομή προωθεί την κινητικότητα χωρίς αποκλεισμούς και αντιμετωπίζει τις ανισότητες μεταξύ των φύλων, όπως απεικονίζονται από ιστορίες επιτυχίας στην Κοπεγχάγη, το Παρίσι και τη Λισαβόνα. Το έργο REALLOCATE, που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συμβολίζει μια μακροπρόθεσμη πρωτοβουλία για τον επαναπροσδιορισμό των αστικών χώρων, προωθώντας τη μετατόπιση των μεταφορών, την ένταξη και τη βιωσιμότητα.
Αυτές οι ιδέες συλλογικά υποστηρίζουν την παγκόσμια συνεργασία, την καινοτομία και τον στρατηγικό αστικό σχεδιασμό για την προώθηση ασφαλέστερων, βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς πόλεων για όλους τους χρήστες του δρόμου
Η επένδυση σε υποδομές ποδηλασίας υψηλής ποιότητας αναδεικνύεται ως βασική σύσταση. Η εστίαση είναι σε αποκλειστικές, ασφαλείς για την ποδηλασία λωρίδες για να μεταμορφώσουν τα αστικά περιβάλλοντα. Όπως υποδεικνύεται από το Lane Patrol και το CycleRAP, τα καινοτόμα εργαλεία και μεθοδολογίες προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες και αποτελεσματικά αντίμετρα για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας.
*Την IRF στη χώρα μας εκπροσωπεί η ΟΔΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΟΔΟΜΕΛ. Ο Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός ιδρύθηκε το 1955 με μέλη εκπροσώπων Επιστημόνων και ασχολούμενων με τις υποδομές όπως κατασκευαστικές εταιρείες κα, με διαρκή στόχο τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας -τομέα στον οποίο εχει ομολογουμένως σημαντική συμβολή σε συνεργασία με την Πολιτεια και τα αρμόδια όργανα της, επιστημονικούς φορείς κα.
