Στην πανέμορφη αρκαδική γη με τα πυκνά δάση, τα φωτεινά χρώματα της πέτρας, τα απρόσιτα βουνά και τις ειδυλλιακές πηγές, έχουν γεννηθεί –σύμφωνα με τη μυθολογία– οι περισσότεροι Ολύμπιοι θεοί, ενώ οι κάτοικοί της από την αρχαιότητα υποστήριζαν ότι ήταν αυτόχθονες, γνήσιοι απόγονοι του μυθικού Πελασγού – σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ελληνικά φύλα, που τα θεωρούσαν μετανάστες.
Στις μέρες μας, το θαυμάσιο κλίμα, οι καθαρές αποχρώσεις, ο δροσερός αέρας, οι φυσικές ομορφιές, οι διάσπαρτοι παραδοσιακοί οικισμοί και η ατελείωτη ιστορία της αρκαδικής γης δημιουργούν μια ζωντανή ταξιδιωτική πρόκληση, η οποία βρίσκει την τέλεια έκφρασή της στον γεωγραφικό χώρο της Γορτυνίας.
Τόπος άρρηκτα συνδεδεμένος με την καταλυτική παρουσία του ελατοσκέπαστου Μαίναλου, που αποτελεί ταυτόχρονα την περιοχή όπου τριγυρνούσε κατά την αρχαιότητα ο Πάνας, ο θεός της βουκολικής γης και των βουνών.
Βουνίσια κωμόπολη
Η φημισμένη Βυτίνα, ένα ορεινό παραθεριστικό κέντρο χαμηλών τόνων, διαθέτει αξιόλογη τουριστική υποδομή και συστήνεται ως βάση για τις εξορμήσεις σας στην ευρύτερη περιοχή του Μαινάλου. Κτισμένη σε υψόμετρο 1.050 μέτρων, στο μέσον ενός κατάφυτου οροπεδίου, είναι μια γραφικότατη βουνίσια κωμόπολη της αρκαδικής γης που χαρακτηρίζεται για το εξαιρετικό υγιεινό κλίμα και τις φυσικές καλλονές που την περιβάλλουν.
Επισκεφτείτε την εκκλησία του Αγ. Τρύφωνα, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία της Βυτίνας. Στο πλάι της εκκλησίας αναζητήστε την προτομή του διάσημου Έλληνα εξερευνητή των νεωτέρων χρόνων Παναγιώτη Ποταγού. Ιατρός από την Βυτίνα (1839–1903), ο Ποταγός είχε κάνει εκπληκτικές –για την εποχή του– περιηγήσεις στην Ασία και στην Αφρική.
Στη κάτω γειτονιά της Βυτίνας υπάρχει η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων, η οποία αποτελεί ένα τυπικό δείγμα παραδοσιακής θρησκευτικής αρχιτεκτονικής και διαθέτει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Κι όσον αφορά την οικιστική πρόταση της αρκαδικής κωμόπολης αρκαδικής, την συνθέτουν κεραμίδια, πέτρες και σοκάκια.
Από τους παραδοσιακούς φούρνους της μπορείτε να προμηθευτείτε ψωμί ψημένο στα ξύλα, ενώ στη μικρή αγορά της κωμόπολης μπορείτε να προμυθευτείτε γαλακτοκομικά προϊόντα, ζυμαρικά (χυλοπίτες και τραχανάς), μέλι, καρύδια, όσπρια, βότανα, ξυλόγλυπτα είδη και υφαντά, που αποτελούν τα αποκλειστικά προϊόντα της περιοχής. Για τους θιασώτες των τοπικών γαστρονομικών γεύσεων, οι ζεστές ταβέρνες της Βυτίνας σερβίρουν χοιρινό παστό, πηχτή, σπληνάντερο, στιφάδο πατσά, αρνί στη σούβλα, χοιρινό κρασάτο τραχανά και κατσικάκι λαδορίγανη.
Εξορμήσεις στα πέριξ της Βυτίνας
Με ορμητήριο τη Βυτίνα μπορείτε να εξερευνήσετε την ευρύτερη περιοχή, πραγματοποιώντας σύντομες, αλλά και πιο εκτεταμένες περιπλανήσεις. Έτσι, αν μεταβείτε στο κοντινό χωριό Νυμφασία (3 χλμ. βόρεια της Βυτίνας), όπου η κοντινή Μονή Κερνίτσας είναι μια από τις παλαιότερες του τόπου. Η γυναικεία Μονή Κερνίτσας ιδρύθηκε το 1370 και έχει καταστραφεί δύο φορές κατά το παρελθόν (1770 και 1826). Εντυπωσιακή είναι η θέση στην οποία είναι κτισμένη, καθώς δεσπόζει στην κορυφή ενός απόκρημνου βραχόλοφου, σε ύψος 850 μ.
Σε κοντινή απόσταση από την Βυτίνα σάς περιμένουν τα χωριά Μαγούλιανα και Βαλτεσινίκο. Κατάφυτες δασωμένες πλαγιές αγκαλιάζουν τον οικισμό Μαγούλιανα, που βρίσκεται κτισμένος στα 1.365 μ. – είναι το χωριό με το μεγαλύτερο υψόμετρο στην Πελοπόννησο. Ο όμορος οικισμός Βαλτεσινίκος είναι ένα ιστορικό κεφαλοχώρι σε υψόμετρο 1.050 μ., που ξεχωρίζει για τα πετρόκτιστα πυργόσπιτά του.
Η Βυτίνα ενδείκνυται επίσης κι ως βάση για τα χειμερινά σπορ του κοντινού Μαινάλου, καθώς απέχει μόλις 17 χλμ. από το Χιονοδρομικό Κέντρο Οστρακίνας. Για τη μετάβασή σας εκεί θα ακολουθήσετε στην έξοδο της Βυτίνας τις πινακίδες που υποδεικνύουν τον επαρχιακό δρόμο για το χωριό Αλωνίσταινα.
Μετά τις πρώτες ανηφορικές στροφές πάνω στην πλαγιά του Μαινάλου, ο στενός ασφαλτόδρομος διαχωρίζεται. Δεξιά συνεχίζει την φιδίσια διαδρομή του για την Αλωνίσταινα, ενώ η αριστερή διακλάδωση (μετά από μια ανεπανάληπτη ελατοσκέπαστη διαδρομή 15 χλμ.) θα σας οδηγήσει στα 1.600 μ., εκεί όπου βρίσκονται το ορειβατικό καταφύγιο, οι εγκαταστάσεις του χιονοδρομικού κέντρου και το σαλέ.
Η Μπαρουταποθήκη του Αγώνα
Σε περίπτωση που έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας, μπορείτε –με ορμητήριο πάντα την Βυτίνα– να υιοθετήσετε την παρακάτω διαδρομή, η οποία είναι αντιπροσωπευτική του μεγέθους της ιστορικής προσφοράς και της φυσικής ομορφιάς που κρύβει αυτή η γωνιά της Πελοποννήσου.
Αποχαιρετώντας την Βυτίνα, οδηγήστε στον κεντρικό οδικό άξονα Τρίπολης – Ολυμπίας, τον οποίο θα εγκαταλείψετε μετά από περίπου 6,5 χλμ., με κατεύθυνση τις κωμοπόλεις Δημητσάνα (7 χλμ.) και Στερνίτσα (15 χλμ.). Η διαδρομή που ξετυλίγεται καθοδόν προς τις δύο αυτές ορεινές κωμοπόλεις συνιστά μια ονειρική κατάδυση μέσα στην ανυπέρβλητη αρκαδική φύση, με σημείο αναφοράς την εκπληκτική θέα του φαραγγιού του ποταμού Λούσιου.
Η Δημητσάνα, κτισμένη στις δυτικές πλαγιές του Μαινάλου σε υψόμετρο 1.000 μ., είναι ένα μεσαιωνικό κεφαλοχώρι που ορθώνεται αμφιθεατρικά σε δύο αντικριστούς λόφους, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Λούσιου – στα νερά του ποταμού λούστηκε ο Δίας. Με κυρίαρχο υλικό την πέτρα, η Δημητσάνα διατηρεί ανέπαφη την παραδοσιακή οικιστική αρχιτεκτονική της, όπως διαφυλάσσει άλλωστε και την ιστορική κληρονομιά της.
Σημαντικό πνευματικό κέντρο στην εποχή της Τουρκοκρατίας, η Δημητσάνα γνώρισε δόξα και ακμή κυρίως τον 18ο και τον 19ο αιώνα, ενώ αποτελεί την ιδιαίτερη πατρίδα του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε΄.
Στη Δημητσάνα μπορείτε να περπατήσετε χαλαρά σε κλιμακωτά λιθόστρωτα καλντερίμια, να ανατρέξετε στα σπάνια χειρόγραφα και στα πολύτιμα ιστορικά κείμενα της Βιβλιοθήκης, να επισκεφτείτε τις κατοικίες του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε΄ (όπου φιλοξενείται το Εκκλησιαστικό Μουσείο) και να προσκυνήσετε στις κοντινές Μονές Προδρόμου και Φιλοσόφου.
Μην παραλείψετε φυσικά να μεταβείτε στο Μουσείο Υδροκίνησης που στεγάζεται σ’ έναν από τους πάμπολλους ιστορικούς μπαρουτόμυλους (πρώην νερόμυλους) της Δημητσάνας. Ως γνωστόν, η Δημητσάνα τροφοδοτούσε με τεράστιες ποσότητες μπαρουτιού τις ανάγκες του αγώνα της επανάστασης του 1821, εξού και η ονομασία της «Μπαρουταποθήκη του Αγώνα».
Η ιδιαίτερη πατρίδα του Παλαιών Πατρών Γερμανού διαθέτει πολύ καλή τουριστική υποδομή και απευθύνεται σε κάθε τσέπη και γούστο. Παραδοσιακοί ξενώνες και περιποιημένα ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, γραφικές ταβέρνες με τοπικές γαστρονομικές προτάσεις, καφενεία αλλοτινών εποχών και μικρομάγαζα με ντόπια προϊόντα θα φροντίσουν να κάνουν την διαμονή σας εδώ μια αξέχαστη εμπειρία.
Πάμπολλες είναι επίσης οι δραστηριότητες που μπορείτε να πραγματοποιήσετε πέριξ της Δημητσάνας, ανάλογα φυσικά τα ενδιαφέροντά σας. Οι extremes τύποι μπορείτε να κάνετε rafting στα ορμητικά νερά του Λούσιου ποταμού, ενώ οι φυσιολάτρες έχετε την δυνατότητα να περπατήσετε (trekking) και να εξερευνήσετε τις κατάφυτες βουνοπλαγιές και τα φαράγγι της περιοχής.
Η Στεμνίτσα της αργυροχρυσοχοΐας
Μόλις 8 χλμ. νοτιοανατολικά της Δημητσάνας, ο στριφτερός δρόμος (με φυσικό καταλύτη το φαράγγι του Λούσιου) καταλήγει στην όμορφη Στεμνίτσα. Ωστόσο, με μια μικρή παράκαμψη καθοδόν, μπορείτε να μεταβείτε αρχικά στη Μονή Αιμυαλών, ενώ ένα δίκτυο βατών χωματόδρομων θα σας οδηγήσει επίσης στις κοντινές Μονές Προδρόμου και Φιλοσόφου, που βρίσκονται αντικριστά κτισμένες, με το χάσμα του Λούσιου ανάμεσά τους.
Δημιούργημα των φημισμένων Λαγκαδινών κτιστάδων στη θέση που κάποτε δέσποζε η αρχαία αρκαδική πόλη Υψός, η παραμυθένια Στεμνίτσα (σε υψόμετρο 1.080 μ., στις δυτικές παρυφές του Μαινάλου) θα σας αποκαλυφτεί σταδιακά, με τα πυργόσπιτά της να ξεπροβάλλουν εντυπωσιακά μέσα από τον πράσινο μανδύα της τοπικής φύσης.
Η Στεμνίτσα κρύβει περίπου 18 εκκλησίες μέσα στα πέτρινα όριά της, ενώ η τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας και η κατασκευή εκκλησιαστικών καμπάνων και κηροπήγιων ήταν από τις σημαντικότερες αιτίες της οικονομικής άνθισης του τόπου.
Επισκεφτείτε το Λαογραφικό Μουσείο της κωμόπολης που φιλοξενείται στο επιβλητικό πυργόσπιτο του Χατζή. Στο παλιό Δημοτικό Σχολείο στεγάζεται η Τεχνική Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, που συνεχίζει την παράδοση στην κατεργασία των πολύτιμων μετάλλων. Επίσης, την προσοχή σας αξίζουν οι εκκλησίες του Αγ. Νικολάου, της Παναγίας Μπαθερώ, των Τριών Ιεραρχών και της Ζωοδόχου Πηγής (όπου έγιναν τον Μάιο του 1821 οι συνεδριάσεις της Α΄ Πελοποννησιακής Γερουσίας).
Πριν συνεχίσετε την διαδρομή σας, καθίστε σ’ ένα από τα καφενεία της πλατείας και δοκιμάστε κάποια από τα εύγεστα τοπικά γλυκά, όπως σκαλτσούνια, πούρα, δίπλες και τα φημισμένα γλυκά κουταλιού Λούσιου.
Στα λημέρια των Κολοκοτρωναίων
Αφήνοντας πίσω την Στεμνίτσα, μόλις 3χλμ. από τα τελευταία σπίτια της κωμόπολης θα συναντήσετε μια διασταύρωση στα αριστερά σας. Από εδώ ξεκινά ένας στενός ανηφορικός δασωμένος ασφαλτόδρομος που οδηγεί ανατολικά μέσα στην παρθένα φύση του Μαινάλου, η οποία έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστατευομένων φυσικών περιοχών «Φύση 2000». Ο συγκεκριμένος δρόμος, μια υπέροχη δασική διαδρομή, οδηγεί στο ορεινό χωριό Χρυσοβίτσι, για να συνεχίσει κατόπιν την πορεία του (μέσω Τσελέπακου και Σιλίμνας) προς την Τρίπολη. Ωστόσο, 10 χλμ. μετά την είσοδό σας στον επαρχιακό αυτό δρόμο θα βρεθείτε μπροστά σε μια διχάλα, η οποία οδηγεί δεξιά προς το χωριό Χρυσοβίτσι, ενώ αριστερά κατευθύνεται προς τα χωριά Ελάτη και Πυργάκι, με τελική κατάληξη τη Βυτίνα.
Στρίψτε αριστερά και μετά από 3 χλμ. περίπου, ένας μικρός ασφαλτόδρομος που ξεπροβάλλει στα δεξιά σας θα σας μεταφέρει μετά από 5 χλμ. στην ελατοσκέπαστη τοποθεσία Λιμποβίσι, την πατρίδα των Κολοκοτρωναίων. Στο χώρο του άλλοτε φημισμένου οικισμού υπάρχουν μόνο ελάχιστα κτίσματα, ενώ σε περίοπτη θέση ορθώνεται η ανακατασκευασμένη λιθόκτιστη κατοικία των Κολοκοτρωναίων, η εκκλησία του Αγ. Ιωάννη (όπου εκκλησιαζόταν ο ήρωας του 1821), καθώς και ένα μικρό οίκημα των φυλακών.
Παρεμπιπτόντως, τα έξοδα της ανέγερσης της κατοικίας των Κολοκοτρωναίων έγιναν από τον εφοπλιστή Π. Αγγελόπουλο (1990). Στο εσωτερικό της λιθόκτιστης κατοικίας των Κολοκοτρωναίων στεγάζεται ένα μικρό μουσείο με υλικό από τη ζωή και δράση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Η ελατοσκέπαστη Αλωνίσταινα
Από το Λιμποβίσι μπορείτε να συνεχίσετε πάνω σ’ ένα στενό ασφαλτόδρομο, ο οποίος μετά από 10 χλμ. θα σας οδηγήσει –μέσω μιας μαγευτικής δασοσκέπαστης διαδρομής– στο χωριό Αλωνίσταινα. Πρόκειται για ένα μικρό, ήσυχο παραδοσιακό οικισμό, κτισμένο μέσα σε μια μικρή κοιλάδα, που έχει ανακηρυχτεί διατηρητέος οικισμός.
Με σημαντική προσφορά στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, η Αλωνίσταινα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (Ζαμπεία Κωστάκη), Το μαρμάρινο μνημείο της ορθώνεται στην πλατεία του χωριού, απέναντι από την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής (1742). Στα αξιοθέατα της Αλωνίσταινας συμπεριλαμβάνεται επίσης και η πετρόκτιστη κατοικία της οικογένειας Δημητρακοπούλου.
Μετά την Αλωνίσταινα, το ελατόδασος συνεχίζει να συναρπάζει με την ασφυκτική παρουσία του, ενώ σημείο αναφοράς της διαδρομής Αλωνίσταινας – Βυτίνας ( 9 χλμ.) αποτελεί το διάσελο της Αλωνίσταινας, μια τοποθεσία με εκπληκτική πανοραμική θέα της ευρύτερης ορεινής περιοχής. Μετά το διάσελο, μια κατηφορική διαδρομή 7 χλμ. θα σας οδηγήσει στη Βυτίνα. Η πανοραμική θέα της κωμόπολης που ξετυλίγεται στα τελευταία χιλιόμετρα είναι όντως εντυπωσιακή.
Έχοντας επιστρέψει ξανά στη γραφική αφετηρία της αρκαδικής περιπλάνησής σας, απολαύστε στην πλατεία του Αγ. Τρύφωνα τις τελευταίες γουλιές ενός καφέ και ανατρέξτε νοερά στις εικόνες και στις εμπειρίες που μόλις βιώσατε, πραγματοποιώντας μια τόσο ξεχωριστή ταξιδιωτική διαδρομή.
Η προικισμένη αρκαδική γη με τα αγέραστα χωριά της, την γεμάτη μύθους, θρύλους και Ιστορία παρακαταθήκη της, αλλά και με την αγέρωχη φύση της, ανέκαθεν αποτελούσε έναν τόπο που επιφύλασσε απρόσμενες εκπλήξεις και δυνατές συγκινήσεις στον επισκέπτη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι σ’ αυτήν τη γη γεννήθηκαν ο Δίας, η Άρτεμη, η Ήρα, ο Ασκληπιός και ο Ποσειδώνας…
